Im dalej brnęłam w historię Tamary, im dalej zagłębiałam się w kolejne warstwy jej nietuzinkowego życia, tym bardziej oczywisty zaczął być dla mnie magnetyzm jej dzieł. Odbijają się w nich jak w lustrze rozhuśtane emocje i barwny życiorys artystki, którego możliwie najbardziej precyzyjnego opisu podjęła się Laura Claridge w poświęconej Tamarze biografii "Tamara Łempicka. Sztuka i Skandal".
Nawet po wielu latach Tamara zdaje się wymykać standardowym ramom i unikać wszelkiego zaszufladkowania: większość konkretnych dat, począwszy od urodzin, rozmyło się w przeszłości, a dokumenty zdradzające wiele owianych tajemnicą sekretów miały tendencje do ginięcia na przestrzeni lat podczas licznych przeprowadzek w mniej lub bardziej sprzyjających okolicznościach. Gdziekolwiek się nie pojawiła, Łempicka miała tendencje do budowania swojej tożsamości na nowo, sklejając swój wizerunek z dokonań, aspiracji i pragnień, żyjąc i tworząc intensywnie i szybko.
W przypadku takich książek daję się prowadzić autorom - i trzeba przyznać, że Claridge przygotowała dla czytelnika książkę oferującą naprawdę niezwykłą podróż przez kilkanaście krajów i trzy kontynenty, w której oprócz głównej bohaterki nie brakuje równie barwnych postaci drugoplanowych. Książka opisuje chronologicznie życie Łempickiej, kreśląc też szeroki obraz jej powiązań rodzinnych i sięgając pokolenia wstecz, odważnie spoglądając w drzewo genealogiczne jej przodków. Warto się przygotować na liczne dygresje; nie każdemu taka forma narracji przypadnie do gustu, ale trudno byłoby opisać życie Tamary, nie przywołując przedstawicieli artystycznej śmietanki i paryskiej bohemy tamtych lat. Najbardziej znane postaci świata kultury krążą w tej książce wokół Łempickiej niczym satelity.
Postać Łempickiej wyłania się w tej książce zarówno z publikowanych o niej informacji, zapisków i notatek, ale też z relacji jej rodziny. Laura Claridge nie tylko sprawnie łączy ten informacyjny patchwork w ułożoną chronologicznie opowieść, ale też uzupełnia ją o precyzyjne przypisy, dzięki czemu ta blisko pięciusetstronicowa biografia staje się równocześnie dobrym punktem wyjścia do samodzielnych wypraw w świat artystki. Chwilami miałam jednak wrażenie, że autorka odchodzi nieco zbyt daleko od głównej bohaterki, zanurzając się w dygresjach dotyczących osób trzecich o krok za daleko. Wtedy też zazwyczaj w tej historii pojawiała się malarka, a całe nakreślone z rozmachem tło nabierało pełnego kształtu.
Ujmująca jest szczerość i bezpośredniość, z jaką Claridge pisze o Tamarze: nie ukrywa niewygodnych faktów i przedstawia jej nietuzinkowy styl życia takim, jaki (ufając autorce) był. Docenić trzeba monumentalny wysiłek włożony w zgromadzenie tych wszystkich materiałów, opracowanie ich i utkanie w oparciu o fakty tak misternej fabuły.
Subiektywnie - sięgnęłam po tę książkę, bo chciałam dowiedzieć się czegoś więcej o Łempickiej przed wybraniem się na poświęconą jej wystawę w Krakowie. I to był strzał w dziesiątkę, bo w biografii jest mnóstwo informacji, które uzupełniają konkretne dzieła o kontekst (a do tego jest też wkładka z kolorowymi reprodukcjami obrazów, więc od razu wiadomo, o który chodzi). Dla kogoś, kto nie zajmuje się też sztuką zawodowo wartością dodaną będą na pewno informacje o elementach widocznych na obrazach, nawiązania do zdarzeń z życia Łempickiej czy odsłonięcie drugiej, mniej oczywistej warstwy znaczeniowej jej dzieł. Pod tym względem bardzo polecam tę książkę - pozwala w pełni doświadczyć potem wystawy i odkryć jej sztukę w zupełnie nowym wymiarze.
Poleciłabym tę książkę zarówno osobom, które do tej pory nie przyglądały się blisko dokonaniom i nietuzinkowej historii Łempickiej, jak i tym, które z jej sztuką już miały do czynienia. Każdy znajdzie tutaj coś dla siebie; dla niektórych będzie to uporządkowana i możliwie jak najbardziej rzetelnie dopracowana historia jej życia i kariery artystycznej, dla innych te drobne, być może dotychczas nieodkryte informacje. A jeśli sztuka nie do końca jest tym, co lubicie najbardziej, w dziale biografie na TaniaKsiazka.pl czeka na Was mnóstwo ciekawych historii!
Tamara Łempicka. Sztuka i skandal.
Laura Claridge
Wydawnictwo Marginesy, 2022
Tłumaczenie: Ewa Hornowska
Za egzemplarz książki i współpracę dziękuję Taniej Książce.
